منظور از قفلی زدن چیست؟
همگی شما در محاورات روزمره با عبارت «قفلی زدن» برخورد کرده اید. اما شاید برایتان جالب باشد که بدانید، این عبارت عامیانه در حوزه ی تخصصی با نام اختلال وسواس فکری – عملی شناخته می شود. این اختلال اضطرابی در افراد سبب بروز افکار کنترل نشده و ناخواسته می شود و تکرار الگوهای رفتاری را در پی دارد. فرد مبتلا برای انجام این الگوها احساس اجبار دارد. اما مغز وی روی افکاری خاص و انجام رفتارهای ویژه کاملا قفل می شود. مثلا برای اطمینان از خاموش بودن اجاق گاز، شاید تا ۲۰ بار آن را مورد مشاهده و بررسی قرار دهد.
درک وسواس فکری – عملی
همان طور که گفتیم، قفلی زدن روی افکار، امری کاملا غیر ارادی است. لذا فرد بیمار ناخواسته به آن فکر می کند، اما از این بابت ناراحت خواهد بود. اما وسواس در بخش عملی برای از بین بردن وسواس فکری صورت می گیرد. این الگوهای مکرر عملی با تمایل فرد انجام می شود. مثلا کسانی که افکار ترس از آلودگی دارند، مدام در حال نظافت هستند. اما هرگز آرامشی بابت رفع آلودگی در آن ها ایجاد نمی شود. سپس این امر منجر به اضطراب شده و باز مانند یک چرخه ی باطل سبب شدت گرفتن وسواس می شود.
دسته بندی قفلی زدن
افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری – عملی، بر اساس نوع قفلی زدن به دسته های زیر تقسیم می شوند:
- شست و شو گرها: این دسته از افراد مدام در حال نظافت هستند و از آلودگی هراس دارند.
- وارسی کننده ها: این افراد مدام در حال بررسی ایمنی و رفع موارد آسیب زا می باشند. مثلا مدام فقل درها را چک می کنند یا بسته بودن شیر گاز را بررسی می نمایند.
- شکاک ها: این افراد از عدم انجام صحیح کارها و در نتیجه مجازات شدن می ترسند.
- شمارشگرها و برنامه ریزها: این افراد همواره به منظم بودن همه چیز فکر کرده و به ترتیب های خاصی اعتقاد دارند.
- ذخیره سازها: این دسته از افراد نیز هیچ چیز را دور نمی اندازند، چرا که از نیاز دوباره به آن می ترسند.
قفلی زدن
علائم وسواس فکری – عملی چیست؟
تنها زمانی می توان یک فرد را مبتلا به بیماری وسواس دانست که افکار و اعمال او سبب اخلال در زندگی شخصی و کاری وی شده باشد. لذا بیشتر وقت و انرژی او صرف انجام این کارهای بیهوده می شود. به همین دلیل تشخیص این اختلال تنها به عهده ی متخصصین خواهد بود. پس از معاینات بالینی و انجام تست های مختلف این درمانگر است که درمان های دارویی را شروع می کند. اما در ادامه به مواردی اشاره می کنیم که شما می توانید در زندگی روزمره برای مبارزه با این بیماری از آن ها بهره بگیرید.
اولین پیشنهاد برای درمان قفلی زدن – صرف وقت برای خود
در اولین قدم باید برای درمان قفلی زدن، برای خود وقت صرف کنید. بدین ترتیب که روزانه حداقل ۳۰ دقیقه به طور منظم ورزش کنید. این کار باعث تمرکز بهتر و رفع افکار وسواس گونه خواهد شد. ارتباطات اجتماعی خود را با خانواده، دوستان و همکاران حفظ کنید. بدین ترتیب از استرس شما کم خواهد شد. خواب کافی و منظم نیز در این امر بسیار موثر است. از تکنیک های آرام سازی مانند یوگا و مدیتیشن حتما استفاده کنید. رژیم غذایی خود را تغییر داده و از مواد سالم مانند میوه ها و سبزیجات بهره بگیرید.
دومین پیشنهاد برای درمان اختلال فکری – عملی – یادگیری مقاومت در برابر الگوهای مکرر رفتاری
در این مرحله بهتر است از ترسهایتان دوری نکنید. چرا که دوری از آن ها سبب ترس بیشتر خواهد شد. توجه و تمرکز خود را به کارهای دیگری که آسیب زا نیستند معطوف کنید. مثلا یک لیوان آب بنوشید، به پیاده روی بروید یا موسیقی گوش کنید. حال باید تمایلات وسواس گونه ی خود را پیش بینی کنید. مثلا پیش بینی کنید که اطمینان از قفل بودن درها شما را دچار رفتاری وسواس گونه می کند. لذا برای رفع آن هنگامی که آن را قفل می کنید، با خود بگویید در را قفل کردم و مطمئن هستم که قفل شده است. سپس هرگز آن را چک نکنید. شما می توانید در لیستی، افکار و رفتارهای وسواسی خود را یادداشت کنید. این کار در درمان شما بسیار موثر است. چرا که به جای انجام یک عمل بیهوده تنها آن را روی کاغذ نوشته اید.