سرترالین و مکانیسمی چندگانه

در این متن می‌خواهیم درباره‌ی یکی از داروهای ضد افسردگی که در زمان خود پرفروش‌ترین دارو بوده است و همان سرترالین می‌باشد، صحبت کنیم. این دارو با نام آیوپاک (۱S،۴S)-4-(3،۴-دی‌کلرو‌فنیل)-N-متیل-۱،۲،۳،۴-تتراهیدروافتالِن-۱-آمین و نام‌های تجاری Zoloft ، Lustral ، Daxid ، Altruline ، Asentra ، Besitran ، Deprax ،  Elrval ، Emergen ، Gladem ، Implicane ، Sedoran ، Sealdin ، SerivoLowfin،  Stimuloton و Tresleen در بازار عرضه می‌شود.

فرمول مولکولی سرترالین، C_۱۷H_۱۷Cl_۲N است. این دارو به گروه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین تعلق دارد. از این دارو به عنوان داروی مناسب برای درمان اختلالات افسردگی (MDD)،اختلال پانیک،اختلال خودزشت پنداری (BDD)، اختلال وسواسی اجباری (OCD)، ترس‌های اجتماعی(SAD)، اختلال دیسفوریک پیش از ‌قاعدگی(PMDD) و اختلال استرس ایجاد شده پس از سانحه(PTSD) استفاده می‌کنند. بر اساس نتایج بدست آمده از آزمایشات اخیر، در بیمارانی که دچار سکته مغزی شده اند و به همین علت به افسردگی مبتلا گردیده‌اند، استفاده از سرترالین علاوه بر اینکه تاثیر مستقیمی در کاهش افسردگی آنها دارد، می‌تواند کیفیت زندگی این بیماران را نیز بهبود ببخشد.

نکته‌ی جالب درباره‌ی این دارو این می‌باشد که براساس آزمایشاتی که بر روی  بیماران همودیالیز انجام شده است سرترالین می‌تواند به صورت شگفت انگیزی سطح سرمی CRP را نیز کاهش ‌دهد. به همین علت می‌توان از این دارو بجز درمان افسردگی، به عنوان کاهش‌ دهنده فرآیندهای التهابی نیز استفاده کرد.

این فعالیت جالب سرترالین حتی در آزمایشی دیگر که برای التیام زخم‌های پوستی در موش صحرایی نیز انجام گرفته است، نشان دهنده‌ی این بوده که استفاده از سرترالین به صورت پماد موضعی می‌تواند سبب درمان این زخم‌ها شود.

مکانیسم عمل سرترالین:

این دارو توسط ایزوآنزیم CYP2B6  کبدی دچار N-متیلاسیون می‌شود و به متیل‌سرترالین که یک متابولیت غیر فعال است، تبدیل می‌شود. این دارو متابولیت فعالی ندارد. جذب این دارو به آهستگی صورت می‌گیرد اما اگر آن را با غذا مصرف کنید، سرعت جذب آن افزایش می یابد. افینیتی این دارو برای ایجاد پیوند با پروتئین‌ها خیلی زیاد و چیزی معادل ۹۸% می‌باشد. بیشترین اتصال این دارو به پروتئین‌هایی مانند آلبومین و α-۱-اسید گلیکوپروتئین است.

سرترالین از طریق جلوگیری از بازجذب سروتونین توسط گیرنده‌های موجود در نورون‌های پس سیناپسی سبب بالا رفتن غلظت سروتونین در سیناپس می‌شود. به علت اینکه این دارو فعالیت بلوکه‌کننده‌ی گیرنده‌های α-آدرنرژیک، آنتی دوپامینرژیک، آنتی کولینرژیک، آنتی هیستامینرژیک، آنتی سروتونرژیک، مسدودکننده‌ی گیرنده‌های بنزودیازپین و GABA را  ندارد، اثرات خواب آوری و اختلالات قلبی-عروقی کمتری به وجود می‌آورد.

نیمه عمر این دارو چیزی بین ۱۳-۴۵ ساعت می‌باشد که این میزان در زنان حدود ۱/۵ برابر بیش از مردان است. ۴-۶  ساعت  طول می‌کشد تا غلظت آن در پلاسما  به حداکثر میزان خود برسد. در پایان نیز میزان دفع این دارو از ادرار و مدفوع مساوی و غالبا به صورت متابولیت است. این دارو مانند داروهای دیگر می‌تواند از جفت عبور کند و وارد شیر مادر شود.

سرترالین

تداخلات دارویی:

از آنجایی که بسیاری از داروها با سرترالین دارای تداخل دارویی می‌باشند،  به بیان داروهایی می‌پردازیم که با این دارو تداخلی ایجاد نمی‌کنند. از جمله داروهایی که با سرترالین تداخلی ایجاد نمی‌کنند می‌توان به آتورواستاتین، آلبوترول، آلپرازولام، آموکسی سیلین، آمیلودیپین، استامینوفن، اسموپرازول، ایبوپروفن، پرگابالین، ترازودون، دیفن هیدرامین، رزواستاتین، ریسپریدون، سیتریزین، فنترمین، کافئین، کلوتازپام، گوتیاپین، لورازپام، لووتیروکسین، ملاتونین، متوپرولول، ویتامین B12، ویتامین C، ویتامین D3، ویتامین D2 و هیدروکدون اشاره کرد.

بسیاری از داروها نیز وجود دارند که با سرترالین تداخلات شدیدی ایجاد می‌کنند و تعداد آنها بسیار زیاد است. اما درمیان آنها، داروهای افسردگی‌؛ داروهایی که سوبسترای CYP2C19 و CYP3A4 را مورد هدف قرار می‌دهند؛ داروهای مهارکننده‌ی CYP2D6؛ داروهای ضدپلاکت، ضد انعقاد و رقیق کننده‌های خون؛ داروهای ضد التهابی؛ داروهای ضد تشنج؛ داروهایی که فاصله‌ی QT را افزایش می‌دهند و همچنین داروهایی که سبب هیپوناترمی می‌شوند با سرترالین دارای بیشترین تداخل دارویی می‌باشند.

این دارو همچنین با برخی مواد غذایی نیز دارای تداخل دارویی می‌باشد که از جمله آنها می‌توان به آب گریپ فروت، گیاه علف چای، اسپند؛ گیاهانی با خاصیت ضد التهابی و ضد انعقادی و همچنین امولسیون‌های چربی حاوی روغن ماهی اشاره کرد.

نکات مهم پیش از مصرف دارو:

در صورت وجود هر یک از مشکلات زیر از مصرف این دارو صرف نظر کرده و پزشک را مطلع سازید.

1. حساسیت به سرترالین.
2. مصرف دی‌سولفیرام.
3. بیماری‌هایی که خونریزیی ایجاد می‌کنند.
4. بیماری‌های قلب، کلیه، کبدی و فشار خون.
5. تشنج.
6. کاهش میزان سدیم بدن.
7. پیشینه‌ی حمله مغزی یا قلبی.
8. سابقه‌ی هرنوع بیماری مغز و اعصاب.