آیا استفاده از داروهای زوال عقل یک درمان قطعی است؟
در پزشکی و روان‌پزشکی به اختلالات ایجاد شده در فرایندهای روانی که به علت بیمارهای مغزی به وجود می‌آیند،اصطلاحا بیماریهای زوال عقل می‌گویند. این اختلال با تغییر شخصیت و اختلال در حافظه، اندیشه و داوری فرد همراه است. شایع‌ترین نوع این اختلال، زوال عقل سالخوردگی یا بیماری آلزایمر می‌باشد. زوال عقل به علت تخریب پیش رونده در مکانیسم‌های شناختی و هشیاری فرد ایجاد می‌شود و داروهای زوال عقل می‌توانند تا حدود خیلی زیادی سبب درمان این وضعیت شوند.
در این قسمت باید این نکته را یادآور شد که عواملی همچون سکته‌ی مغزی، فشار خون بالا و بیماری‌هایی مانند پیک و جنون گاوی و سایر عوامل می‌توانند سبب بروز زوال عقل در فرد شوند. برای اینکه بتوان تشخیص داد که آیا فردی دچار زوال عقل شده است یا خیر، از معاینات بالینی خاصی استفاده می‌شود. در این معاینات، وضعیت روانی بیمار طی اطلاعاتی که از طریق خانواده، دوستان و آشنایان جمع آوری می‌شوند، ارزیابی خواهد شد.
علائم شایع در بین انواع بیماریهای زوال عقل:
- تغییر شخصیت افراد به گونه ای که برخی ویژگی‌های شخصیتی آنها تشدید شود و یا به انسان‌هایی درونگرا تبدیل شوند.
- این بیماران دچار توهمات و هذیان‌هایی می‌شوند که عموما از نوع پارانویا(گزند) است و به صورتی نامنظم ایجاد می‌شود.
- این افراد دچار افسردگی و اضطراب هستند و بدون هیچ عامل محرکی، شروع به خندیدن و یا گریستن می‌کنند.
- در افراد مبتلا به زوال عقل علائمی همچون آفازی(زبان پریشی)،آپراکسی(کردار پریشی) و آگنوزیا(ادراک‌پریشی) نیز شایع است. این بیماران دچار حملات تشنجی، واکنش‌‌های ابتدایی مانند چنگ زدن و مکیدن و همچنین تظاهرات عصبی غیر معمول می‌شوند.
- این بیماران توانایی نگرش انتزاعی خود را به مرور زمان از دست می‌دهند.
داروهای زوال عقل
برای اینکه بتوان فرد بیماری که دچار بیماری زوال عقل شده است را به زندگی عادی برگرداند، می‌بایست از دو درمان روانی و دارویی به صورت همزمان بهره برد. زیرا که این بیماری علاوه بر جنبه‌های جسمانی، در رفتار و عادات فرد نیز تغییراتی ایجاد می‌کند.
درمان‌های روانی-اجتماعی برای بهبود زوال عقل:
برای بیمارانی که دچار زوال عقل خفیف تا متوسط هستند می‌توان از درمان رفتاری-شناختی برای کاهش منفی گرایی در این افراد استفاده کرد. این نوع درمان می‌تواند کمک کند تا فرد بیمار، ترس و خجالت خود راجع به فهمیدن مشکلاتش توسط سایرین را کاهش دهد، جلوی از دست دادن سریع قابلیت‌های ذهنی خود را بگیرد و بتواند در پروسه‌ی درمان خود نقش فعالی داشته باشد. تکنیک‌هایی که در این نوع درمان مورد استفاده قرار می‌گیرند شامل: ایجاد واقع گرایی، راهکارهایی برای کمک به حافظه و بازسازی مجدد مغز می‌باشد.
انواع داروهای زوال عقل:
متاسفانه هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند زوال عقل را به طور کامل درمان کند. داروهای موجود فقط می‌توانند روند بیماری را تا حد امکان کند کنند و همچنین سبب کاهش علائم بیماری می‌شوند. از جمله داروهای زوال عقل که به صورت موثری سبب درمان نسبی این بیماری می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای مهارکننده‌ی استیل کولین استراز مانند تاکرین، دونپزیل(از این دارو برای بهبود بیماریهای آلزایمر، زوال عقل عروقی و پارکینسون استفاده می‌شود) و ریواستیگمین.
- بنزوودیازپین‌هایی مانند لورازپام، کلوبتازول.
- داروهای ضد افسردگی مانند ترازودون و مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین ( مثل فلووکسامین، فلوکستین، سیتالوپرام، سرترالین، والپروات سدیم و..).
- پرومازین.
- برخی داروهای ضد روان پریشی مانند کوئتیاپین، الانزاپین، ریسپریدون، آریپیپرازول و …
- ممانتین( برای درمان آلزایمر تجویز می‌شود).
- گالانتامین( برای درمان آلزایمر تجویز می‌شود).
- برخی داروهای فشار خون مانند آملودیپین.
آیا داروهایی نیز وجود دارد که سبب بروز زوال عقل شوند؟
متاسفانه پاسخ به این سوال که، آیا داروها نیز می‌توانند سبب بروز زوال عقل شوند یا نه؛ مثبت است. تحقیقات نشان داده است که مصرف داروهای بدون نسخه و با دوز بالا می‌توانند به مرور زمان در افراد مسن، بیماری آلزایمر ایجاد کنند. علت این امر آن است که این داروها دارای خاصیت آنتی کولینرژیک بر روی سیستم عصبی می‌باشند، به همین دلیل با مشکلاتی که ایجاد می‌کنند، حتی در به وجود آمدن زوال عقل نیز موثرند.
از جمله داروهایی که می‌توانند به مرور زمان سبب ایجاد بیماری زوال عقل شوند، می‌توان به داروهای ضد افسردگی مانند دیتروپان، دوکسپین، دیفن هیدرامین و انواع دیگری از داروها اشاره کرد. این داروها هرچند در جهت تلاش برای از بین بردن علائم افسردگی بیمار، مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما استفاده‌ی آنها طی دراز مدت سبب بروز زوال عقل می‌شود.